11-SOS-H - 3. SÖZCÜKLERİN YAZIMINDA DİKKAT EDİLECEK KURALLAR

Sözcüklerin Yazımında Dikkat Edilecek Noktalar

èCümle içinde geçen ay ve gün adları küçük harfle yazılır. Belli bir tarihi işaret eden ay ve gün adları büyük harfle yazılır. 29 Mayıs 1453 yılının Salı günü.

èMilli ve dini bayramlar büyük harfle başlar. Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, Cumhuriyet Bayramı.

èBelli günlerin isimleri cümle içinde oldukları zaman büyük harfle başlanılarak yazılır. Anneler Günü, Nevruz, Tiyatro Günü.

èMilletlerin, boyların, oymakların, dil ve lehçelerin adları büyük harfle başlar. Türk, Kırgız, Tatar, Alman, Türkçe, Almanca, Hintçe, Latince.

èDin ve mezhep adları da büyük harfle başlar. Müslüman, İslamiyet, İslamlık, Hristiyan, Katolik.

èAkrabalık adları bildiren kelimeler küçük harfle yazılır. Sevgili kardeşim, Ayşe teyze, Saim amca.

èMektuplardaki hitap cümlelerinde ilk kelime büyük harfle başlar, ondan sonrakiler özel isim değilse küçük devam eder. Değerli dayıcığım, Sevgili kardeşim.

èResmi yazılarda hitapların birinci kelimesi ve ondan sonra gelen isim soylu kelimeler büyük harfle başlar. ‘Sayın Başkan, Sayın Müdür.

èLevhalar ve açıklama yazıları büyük harfle başlar. Levha yazıları birkaç kelimeden oluştuğunda ilk kelime büyük harfle başlar. Giriş, Çıkış, Vezne, Doktor, Başkan.

èGazete, dergi, kitap adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar. Özel ada dahil olmayan sözler büyük harfle başlamaz. Milliyet gazetesi, Türk Dili dergisi.

èKişi isimleri ve soy isimleri büyük harfle başlar. Mehmet Akif Ersoy, Ziya Gökalp, Cahit Sıtkı Tarancı, Ömer Seyfettin. Unvan ve sayı bildiren isimler büyük harfle başlar. Öğretmen Hüseyin, Profesör Kenan, Dr. Coşkun, Binbaşı Ali, Hamdi Bey, Mustafa Efendi, Zeynep Hanım.

èTarihe geçmiş kişilerin belirlenmiş, bilinen unvanları, lakapları da büyük yazılır. Yavuz Sultan Selim, Fatih Sultan Mehmet, Nişancı Mehmet Paşa, Safiye Sultan, Şeyhülislam Esad Efendi, Gazi Osman Paşa, Mimar Sinan.

èKişilerin takma adları (mahlas) büyük yazılır. Avni: (Fatih Sultan Mehmet) - Muhibbi: (Kanuni Sultan Süleyman) Tarhan: (Ömer Seyfettin) - Mehmet Ali Sel: (Orhan Veli Kanık) –

èDin kavramları içinde geçen özel adlar büyük yazılır. Tanrı, Allah, Cebrail, Zeus. Tanrı kelimesi özel bir ad ola-rak kullanılmadığı zaman küçük yazılır. Eski Yunan tanrıları, ilkel kabilelerin tanrıları.

èCoğrafya ve astronomi ile ilgili yayınlarda Güneş, Dünya, Ay, Merkür gibi gezegen ve yer isimleri büyük yazılır.

èÖzel coğrafya adları büyük yazılır. İstanbul, Konya, Akdeniz, Uludağ, Kızılırmak, Pınarbaşı, Asya, Avrupa, Güneydoğu Anadolu.

èÜlke adları büyük harfle başlar, ülke adlarından sonra gelen krallık, halk cumhuriyeti, cumhuriyet gibi kelimeler de büyük harfle başlar. Türkiye Cumhuriyeti, Arnavutluk Halk Cumhuriyeti, Birleşik Arap Emirlikleri, Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri, Çek Cumhuriyeti.

èYabancı yer adlarının bitişik veya ayrı yazılışında yabancıların kullandığı biçimlere uyulur. Hyde Park, New York, Buenos Aires, San Marino.

èYabancı dağ, tepe, akarsu, göl adlarının yazılışında, yabancı yazılışlara uyulur. Leman, Mississippi, Frie, Mont Bianc.

èBazı yabancı şehir, dağ, göl ve akarsuların adları dilimize Türkçe biçimleriyle yerleşmiştir. Türkçe söylenişe uygun bu adlar Türk yazılış kurallarına uygun olarak yazılır. Viyana (Wien), Marsilya (Marseille), Venedik (Venezia),

èYer adlarında ilk isimden sonra gelen deniz, göl, nehir, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler küçük harfle başlar, İstanbul şehri, Marmara denizi, Erciyes dağı, Meriç nehri. Balkaş gölü. Ancak, ikinci isim özel isme dahil ise ve ikisi birden kastedilen kavramı karşılıyorsa, ikinci isim de büyük harfle başlar. Bu halde dağ, deniz ve göl, boğaz, ırmak kelimeleri büyük harfle yazılır. İstanbul Boğazı, Çanakkale Boğazı, Beyşehir Gölü, Tuz Gölü, Rumeli Kavağı, Haymana Ovası, Muş Ovası.

èYukarıdaki maddede olduğu gibi mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak geçen bu kelimelerin baş harfleri büyük yazılır. Abbasağa Mahallesi, Eminönü Meydanı, Türk Ocağı Caddesi, Kızılay Meydanı.

èÖzel adlardan meydana gelmiş mahalle, meydan, bulvar, cadde ve sokak adları büyük harfle başlayıp ayrı olarak yazılır. Fevzi Çakmak Caddesi, Cemal Nadir Sokağı, Barbaros Bulvarı.

èSaray, köşk, han, kale köprü, anıt vb. yapı adlannın bütün kelimeleri büyük harfle başlar. Topkapı Sarayı, Çankaya Köşkü, Mostar Köprüsü.

èKurum, kuruluş, işletme, kooperatif, okul, birlik, dernek adlannın her kelimesi büyük harfle başlar. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Dış İşleri Bakanlığı, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Millî Kütüphane, Atatürk Hava Limanı, Edebiyat Fakültesi, Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu, Toprak Mahsulleri Ofisi, Et ve Balık Kurumu, İstatistik Enstitüsü, Fakirleri Koruma Derneği, Bakanlar Kurulu.

èKurum, merkez, bakanlık, üniversite gibi kuruluş bildiren kelimeler, belli bir kurum kastedildiğinde büyük harfle başlar. Bu yıl Meclis yeni döneme erken başladı.

èBazı kuruluşların adlarım yazarken yaygınlık kazanmış şekillerine uyulur. Genelkurmay Başkanlığı, Kara Yolları Genel Müdürlüğü, İç İşleri Bakanlığı. Bu isimler kalıplaşmış olduğu için uygulanan biçimleri ile yazılırlar.

èKurum ve kuruluş adlarında yer alan kelimeler bazen söz içinde geçebilirler, o zaman küçük harfle yazılmaları gerekir. Bugün radyo ve televizyon programları iyi değildi.

èHukukla ilgili her kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge,genelge adlannın her kelimesi büyük yazılır. Nutuk, Medenî Kanun, Borçlar Hukuku.

èÖzel ad kendi anlamı dışında yeni bir anlam kazanmışsa küçük harfle başlar, hicaz (makam), acemi (tecrübesiz), amper (elektrik akımı şiddet birimi), allahlık (saf, zararsız). Müzikte kullanılan makam ve tür adları küçük harfle başlar. Nihavent, hicazkar, türkü, varsağı.

èYer ve millet adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde özel adlar büyük harfle başlar. Antep fıstığı, Brüksel lahanası, Frenk gömleği, Japon gülü.

KONUYLA İLGİLİ TESTLER

Soru 1.İnsan bir kışını burada geçirse ( ) yalnız müzik dinlese ( ) yalnız bu yankılı havayı koklasa ( )

Yukarıdaki cümlede parantezle gösterilen yerlere sırasıyla hangi noktalama işaretleri getirilmelidir?

A) (,) (,) (…) B) (;) (;) (.) C) (,) (,) (;) D) (;) (.) (…)

Soru 2. Eskiden beri söylenir ( ) “Bizim şiirimiz halk şiiridir ( )” Ama daima bunun aksine eser verilir () söylenenler gerçekleşmez.

Yukarıda parantezerle belirtilen yerlere sırasıyla aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangileri getirilmelidir?

A) (:) (,) (;) B)(.) (.) (.) C) (;) (.) (;) D) (:) (.) (,)

Soru 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki parantez içi boşluğa noktalı virgül (;) getirilemez?

A) Bu yazarı okumalısın ( ) onda kendinden çok şey bulacaksın.
B) Hiç olmazsa sanat kültürünüzü yükseltmeye bakın ( ) dedi.
C) Herkes, büyük bir cezaya çarptırılacağını bekliyordu ( ) ne var ki beklenen olmadı.
D) Hamdi Tanpınar ( ) şiir, roman, hikâye türünde eserler vermiştir.

Soru 4. Üç günden beri uykusuzum (I) uyumayı unuttum (II) desem abartmamış olurum (III) Yastığa başımı koyup (IV) tatlı rüyalara dalmayalı ise neredeyse dört ay oldu.

Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisine hiçbir noktalama işareti getirilemez?

A) IV. B) II. C) III. D) I

Soru 5. Hocaya sormuşlar () Hocam bir şey icat ettin mi () Ettim () demiş () ama ben de beğenmedim!

Bu parçada parantez içi boşluklara sırasıyla hangi noktalama işaretleri getirilmelidir?

A) (:) (!) (;) (,) B)(:) (?) (,) (;)

C) (;) (?) (,) (.) D)(,) (?) (.) (;)

Soru 6. Aşağıdakilerin hangisinde parantezle gösterilen yere iki nokta (:) getirilemez?

A) Daha yapacağım o kadar çok iş var ki () anlatamam.
B) Aklımda iki isim vardı () Canan ve Korkut.
C) Bize şunları da söyledi () Çalışın ve kazanın.
D) Sözcük türleri şunlardır () İsim, sıfat, zamir…

Soru 7. Bir Hint atasözü şöyle der ( ) ( ) Güneşe ulaşmak istiyorsan yanmayı düşünmeyeceksin ( ) ( )

Yukarıda parantezlerle gösterilen yerlere aşağıdakilerin hangisinde verilen noktalama işaretleri getirilmelidir?

A) (:) (-) (,) (.) B) (-) (”) (.) (”)

C) (;) (:) (.) (.) D) (:) (”) (.) (”)

Soru 8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde üç nokta (…) yanlış kullanılmıştır?

A) Yemekten sonra tatlılar, kahveler, meyveler… ikram edildi.
B) Ev sahibi kesin konuştu: Ya kirayı artıracaktık; ya da…
C) Neler konuşulmadı ki o akşam: Siyaset, spor, magazin…
D) Evdeki sohbetimiz üç ayaklıdır: Biri ben, biri annem, biri de babam…

Soru 9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır?

A) Son günlerde zamlar arka arkaya gelmeye başladı.
B) Onunla görüşmeyeli aylar oldu.
C) Deve kuşu gibi başını kuma sokuyor.
D) Senin bundan haberin var mıki?

Soru 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı yoktur?

A) O zaman onbir yaşındaydım.
B) Sanmayınki o bu konuda bilgisiz.
C) Bizide beraberinde götürmek istedi.
D) Bizimle gelmeyeceğini babama söylemiş.

Soru 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bitişik yazılması gereken “-da (-de)” ayrı yazılmıştır?

A) Diğer arkadaşlar da benimle aynı görüşteydi.
B) Davranışları da sözleri gibi tutarlı değildi.
C) Yüzün de her zamankinden farklı bir tebessüm vardı.
D) Poşetin içine diğerlerini de koyalım.

Soru 12. Aşağıdakilerin hangisinde kısaltmaların yazımıyla ilgili bir yanlışlık vardır?

A) Bu dergi, TÜBİTAK’ın desteğiyle çıkıyor.
B) Kırtasiyemizde UNICEF’in hazırlattığı kartlar da var.
C) Teknisyen olan kardeşim, MTA’da çalışıyor.
D) İTÜ’nin bahar şenlikleri çok görkemliydi.

Soru 13. Sende git, sende unut, kimler unutmadıki…

Bu dizede kaç yazım yanlışı yapılmıştır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

Soru 14. Aşağıdakilerin hangisinde kesme işareti yanlış kullanılmıştır?

A) Bu konuyu A’dan Z’ye hepimize öğretmişti.
B) 1980′li yılların en önemli gazetecisiydi.
C) Sınavda, Türkçe’den zor soru gelmedi.
D) Biz, daha çok Fatih’ler yetiştireceğiz, dedi.

Soru 15. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ki” nin yazımı yanlıştır?

A) Barajdaki su seviyesi düşmeye başlamış.
B) Sınıftakiler oldukça korkmuşlardı bu durumdan.
C) Bilmemki bu parayı kimden bulsak.
D) Bize çok kızmış, ne ki biraz gecikmişiz.

Soru 16.Dergi, yasa, yapıt, gazete adlarının her sözcüğü büyük harfle başlar.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamaya uymayan bir kullanım vardır?

A) 1950 yılında yayın hayatına başlayan Hisar adlı dergi, uzun yıllar varlığını sürdürmüştür.
B) Cengiz Aytmatov’un Cemile adlı hikayesi, birçok ödül almıştır.
C) Edebiyat ve Eleştiri’nin bütün sayılarını aldım.
D) Meclis, Türk Ceza kanununda değişiklikler yaptı.

Soru 17. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır?

A) Onlarla öğleden sonra Harput’ta buluşacağız.
B) Öğretmenimiz Ömer Bey, Çanakkaleliymiş.
C) Durumu Milli Eğitim Bakanlığı’na bir yazıyla bildirdik.
D) Birinci Dünya savaşında birçok kayıp vermiştik.

Soru 18. Aşağıdaki dizelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır?

A) Bağrımı delmeye taş yetmez, dedin.
B) Buymuş oyun, gerisi yanlız çelik çomakmış.
C) Gönlümü put sanıp da kıran kim?
D) Ateşten zehrini tattım bu okun.

Soru 19. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birleşik eylemlerin yazımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?

A) Kurallara uymayanları öğretmen ikaz etti.
B) Sanık, bütün suçlamaları reddetti.
C) Ödevlerini hazırlarken sana yardım ederim.
D) Bu kadar aceleci olma, birazcık sabır et.

Soru 20. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalama ve yazım yanlışı yoktur?

A) Bir takım meyvelerin sadece Güney Afrika’da yetiştiği doğru mudur?
B) Birtakım meyvelerin sadece Güney Afrikada yetiştiği doğru mudur?
C) Birtakım meyvelerin sadece Güney Afrika’da yetiştiği doğru mudur?
D) Birtakım meyvelerin sadece Güney Afrika’da yetiştiği doğrumudur

1. A
2. D
3. B
4. A
5. B
6. A
7. D
8. D
9. D
10. D

11. C
12. D
13. C
14. C
15. C
16. D
17. D
18. B
19. D
20. C